Bản dịch sớm nhất được biết đến trong lịch sử là gì ? Cuốn sách nào hoặc website nào được dịch nhiều nhất trên thế giới? Bản dịch nào có ảnh hưởng lớn nhất đến xã hội? Nếu bạn đã từng nhìn ra cửa sổ và suy nghĩ về những câu hỏi như vậy về dịch thuật, hãy tham gia vào câu lạc bộ!
Và đừng nhìn nữa, bởi vì những sự thật về dịch thuật dưới đây thổi tâm trí của bạn và mở ra một thế giới dịch thuật tuyệt vời.
1. Sự kiện lịch sử đầu tiên của dịch thuật là The Epic of Gilgamesh
Đứng đầu trong danh sách là sự kiện dịch thuật từ thời cổ đại: Epic of Gilgamesh là tác phẩm văn học còn sống lâu đời nhất từ nỗ lực của con người. Các tác giả đã viết bằng tiếng Sumer, sử dụng một hệ thống chữ viết cổ. Các bài viết về Cuneiform xuất hiện ở Mesopotamia khoảng năm 2700 TCN. Các bản dịch của Gilgamesh sang tiếng Asiatic là các bản dịch lâu đời nhất được biết đến từ hệ thống viết này sang hệ thống văn bản khác. Chúng đã được dịch sang tiếng Asiatic vào khoảng năm 2000 trước Công nguyên.
2. Dịch thuật ngày nay là một ngành công nghiệp gần 40 tỷ đô la.
Ước tính trên thế giới hiện nay có khoảng 300.000 dịch giả chuyên nghiệp. Thật khó để có được một con số chính xác, bởi vì nhiều người làm việc tự do. Một số, làm việc cho một trong 26.104 công ty dịch thuật trên hành tinh.
Ước tính của năm ngoái đưa doanh thu hàng năm của ngành này lên 40 tỷ đô la trên toàn thế giới và tăng trưởng nhanh.
Năm ngôn ngữ mục tiêu phổ biến nhất là:
Tiếng Đức
Tiếng Pháp
Tiếng Tây Ban Nha
Tiếng Anh
Tiếng Nhật
Và năm ngôn ngữ gốc hàng đầu là:
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
Tiếng Đức
Tiếng Nga
Tiếng Ý
Có vẻ như người Đức rất thích đọc! Có rất nhiều sự kiện và số liệu thống kê tương tự tại trang web Index Indexum tuyệt vời của UNESCO.
3. Website được dịch nhiều nhất trên thế giới là Trang chủ của Nhân chứng Jehovah.
Bạn đúng rồi đấy. Website được dịch nhiều nhất không phải là một công ty hàng đầu như Apple, có website phục vụ khách hàng bằng 128 ngôn ngữ và tiếng địa phương. Wikipedia cũng có 43 triệu trang mà bạn có thể đọc bằng 286 ngôn ngữ.
Hay có lẽ bạn nghĩ nó có thể là một nhà lãnh đạo tôn giáo thế giới. Tuy nhiên, trang web của Tòa thánh chỉ được dịch thành chín thứ tiếng, bao gồm tiếng Anh và tiếng Latinh.
Website chính thức của Nhân chứng Jehovah, theo báo cáo của năm ngoái, đã được dịch sang hơn 780 ngôn ngữ.
Vào thời điểm viết bài này, website này đã có 913 lựa chọn ngôn ngữ. Bao gồm những điều mơ hồ như Pennsylvania Hà Lan, một thuộc địa của Mỹ (không phải Hà Lan); Ngôn ngữ cử chỉ của Zimbabwe; và bảy biến thể của tiếng Thái.
Mặc dù đây là một tôn giáo nhỏ và khá mới, các nhóm Nhân chứng của Jehovah nổi bật trong thế giới dịch thuật. Họ đang thực hiện nhiệm vụ truyền bá đức tin của họ đến mọi nơi trên thế giới. Và họ đang tận dụng dịch thuật một cách tích cực để đạt được mục đích.
Những điều trên cho thấy công việc truyền giáo có thể nhận được sự tiếp nhận rộng rãi, đáng được khen ngợi hoặc bị coi như một hình thức thực dân hóa, tàn phá văn hóa, tùy thuộc vào sự đồng cảm tôn giáo của bạn.
4. Cuốn sách được dịch nhiều nhất là Kinh Thánh.
Kinh thánh: văn bản được dịch nhiều nhất trong lịch sử, có sẵn bằng 554 ngôn ngữ (mặc dù một số sách riêng biệt của Kinh Thánh được dịch sang 2.932 ngôn ngữ)
Tuyên bố chung của LHQ về Quyền con người: được dịch ra 462 ngôn ngữ
Hoàng tử bé của Antoine de Saint-Exupéry: xuất bản lần đầu tiên vào năm 1943, cuốn tiểu thuyết được dịch nhiều nhất thế giới, có 300 ngôn ngữ. Nhưng một bản vẽ của con voi bên trong một con rắn thực sự không cần dịch!
Các tác giả được dịch nhiều nhất trên thế giới là:
Agatha Christie
Jules Verne
William Shakespeare
5. Lễ Thánh Giê-rô-mi là ngày dịch quốc tế
Thánh Jerome là một dịch giả có tiếng tăm từ lịch sử Kitô giáo. Ông đã dịch Cựu Ước sang tiếng Latinh trực tiếp từ tiếng Hebrew gốc. Ngày lễ của ông, đánh dấu cái chết của ông vào ngày 30 tháng 9, cũng đã trở thành Ngày dịch quốc tế.
Là vị thánh bảo trợ của ngành dịch thuật, Jerome vượt lên trên tôn giáo. Sự nghiệp dồi dào của ông rất phong phú với các tác phẩm viết và các sự kiện dịch thuật tạo nên một câu chuyện thú vị của riêng chúng.
6. Gabriel Garcia Marquez yêu thích bản dịch tiếng Anh của Trăm năm cô đơn.
Đây là điều bạn không mong đợi trong danh sách các sự kiện dịch thuật: một tác giả không có vấn đề với bản dịch của họ! Người khổng lồ văn chương Colombia Gabriel Garcia Marquez đã ngưỡng mộ bản dịch tiếng Anh của Gregory Rabassa cho tiểu thuyết "Trăm năm cô đơn" của ông. Ông còn coi đó là một tác phẩm nghệ thuật.
Đó là lý do tại sao tôi có sự ngưỡng mộ tuyệt vời đối với Gregory Rabassa ", ông nói với The Paris Review năm 1981." Các cuốn sách của tôi đã được dịch sang 21 ngôn ngữ và Rabassa là dịch giả duy nhất chưa bao giờ yêu cầu làm rõ điều gì để đưa vào chú thích cho bản in. Tôi nghĩ rằng công việc của mình đã hoàn toàn được tái tạo bằng tiếng Anh."
Rabassa chịu trách nhiệm về dòng mở đầu hoàn hảo của phiên bản tiếng Anh: “Many years later, as he faced the firing squad, Colonel Aureliano Buendia was to remember that distant afternoon when his father took him to discover ice."
Dịch: "Rất nhiều năm sau này, trước đội hành hình, đại tá Aureliano Buendia đã nhớ lại buổi chiều xa xưa ấy, cái buổi chiều cha chàng dẫn chàng đi xem nước đá."
Trong cuốn hồi ký của mình, If This By Treason, Rabassa kể lại cách ông chọn "đội hình sa thải" thay vì "firing squad" và làm thế nào để ông phải đối mặt với những lời chỉ trích vì đã chuyển ngữ cho "discover" thay vì "experience" hoặc "be familiar with."
Ông thậm chí còn chịu trách nhiệm về cái danh hiệu bất tử, mà ông có thể dễ dàng dịch sang một bản dịch yếu hơn như A Hundred Years of Solitude, hoặc One Hundred Years of Loneliness.
7. Nabokov đổ lỗi cho dịch giả của mình do lỗi
Vladimir Nabokov cũng viết cuốn tiểu thuyết đầu tiên của mình, bằng tiếng mẹ đẻ - cuốn Camera Obscura. Một dịch giả người Anh tên là Winifred Roy dịch Camera Obscura sang tiếng Anh.
Nabokov ghét bản dịch của Roy. Ông gọi đó là "cẩu thả" và "đầy những sai lầm". Trên thực tế, ông đã viết phần Anh ngữ Camera Obscura của riêng mình, chỉnh sửa nó rất nhiều và đưa nó vào Laughter in the Dark. Tuy nhiên, chất lượng kém có thể không phải là lỗi của dịch giả.
Vào năm 2015, nhà báo và học giả John Colapinto của Nabokov đã khám phá ra bản thảo gốc của Camera Obscura, và nói nó rất tệ - và được đánh dấu bằng chữ viết tay của Nabokov - cho thấy Nabokov "thực sự có khả năng viết một tiểu thuyết hạng nhì . (Anh ta biết, và viết lại nó.)"
Nhờ vào những nỗ lực báo chí của Colapinto, những sự việc dịch thuật này cuối cùng đã được đưa ra ánh sáng. Và may mắn cho Nabokov (và Roy), hầu hết Camera Obscura đã bị quên lãng trong tâm trí độc giả khi tác giả xem lại các chủ đề của mình để viết cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của ông, Lolita. Ông đã viết Lolita trực tiếp bằng tiếng Anh.
8. Một lỗi dịch thuật đã khiến một ngân hàng đa quốc gia tiêu tốn 10 triệu đô.
Trong năm 2009, ngân hàng đa quốc gia Anh HSBC đã phát động chiến dịch tiếp thị theo khẩu hiệu "Assume Nothing.” Tuy nhiên, câu này lại không phù hợp với thị trường nước ngoài, khi dịch ra nhiều thứ tiếng nó có nghĩa là "Do Nothing".
Sai lầm này dẫn đến một cuộc tranh cãi đáng xấu hổ cho lãnh đạo tài chính toàn cầu. Nó tốn kém 10 triệu đô la để thực hiện một số việc đổi thương hiệu khẩn cấp với hy vọng có thể cứu vãn được hình ảnh.
Đây là một trong những sự kiện dịch thuật làm cho bạn nhận ra tầm quan trọng của một từ đơn lẻ. Nhưng nó thậm chí còn đau đớn hơn thế nữa ...
9. Một lỗi sai dịch thuật đã dẫn đến vụ nổ bom nguyên tử tại Hiroshima
Vào cuối Thế chiến II, các lực lượng đồng minh yêu cầu nước Nhật phải đầu hàng. Khi Thủ tướng Nhật Bản gửi thư trả lời, các dịch giả tiếng Anh đã dịch sai từ mokusatsu như là một sự khinh thị khốc liệt.
Hoa Kỳ đã gửi lại một quả bom một cách không cần thiết, không nhận ra rằng Nhật Bản chỉ cố gắng trì hoãn để có được một phản ứng chính thức. Nếu họ biết được sự thật về bản dịch, họ sẽ nhận ra rằng đầu hàng đã được tiến hành. Nhưng đã quá trễ rồi. Sai lầm dịch thuật này khiến 80.000 người phải bỏ mạng.
Dịch thuật đóng một vai trò quan trong trong lịch sử, văn hóa và đời sống con người hơn là chúng ta tưởng. Thật dễ dàng để bỏ qua những tác động sâu rộng và bản chất mà dịch thuật có thể tác động đến thế giới của chúng ta. Nhưng bây giờ bạn đã biết!
