Bản đồ ngôn ngữ của Ukraina hết sức tiêu biểu cho một hình ảnh chia cắt, nơi có một sự tương phản hết sức lớn giữa các vùng ngôn ngữ. Đây là một thực tế kéo dài từ nhiều thế kỷ nay.
Chúng ta đã quan sát thấy điều này trên lĩnh vực chính trị với các biến cố mới đây. Có một sự đối lập giữa một Ukraina tả ngạn với một Ukraina hữu ngạn. Hữu ngạn tức khu vực miền Tây sông Dniepr, dòng sông chảy từ bắc xuống nam xuyên qua miền trung đất nước, nơi đa số nói tiếng Ukraina. Vùng tả ngạn, tức miền Đông, nơi tập trung đông đảo các cộng đồng Ukraina nói tiếng Nga và người Nga.
Đối lập Đông Tây này thể hiện một cách hết sức ấn tượng, cụ thể qua các kết quả bầu cử, giữa miền Tây nơi cử tri chủ yếu bầu cho các ứng cử viên thân Châu Âu với biểu tượng ‘‘màu vàng cam’’, và miền Đông nơi cử tri bỏ phiếu cho các ứng viên thân Nga, mang biểu tượng ‘‘màu xanh da trời’’. Miền Tây mong muốn liên hiệp với Châu Âu, trong khi đó Miền Đông muốn trung lập, hay ít nhất một Ukraina cân bằng giữa Nga và Châu Âu.
Về mặt ngôn ngữ, có một sự đối lập hết sức ấn tượng giữa hai tiểu vùng miền Tây với tỷ lệ người nói tiếng Ukraina lên tới hơn 75% với hai tiểu vùng miền Đông, cụ thể là Donetsk và Lugansk, nơi người nói tiếng Nga chiếm hơn 75% dân số. Ở giữa hai đối cực này, chúng ta có bán đảo Crimée, ở phía Nam, chủ yếu nói tiếng Nga, vừa sáp nhập vào Nga, và các vùng ở miền Trung với thủ đô Kiev hay Kyiv (phát âm theo tiếng Ukraina) và miền Bắc hay Đông Bắc với Kharkov hay Kharkiv, nơi hết sức phổ biến hiện tượng sử dụng song hành, một cách tương đối cân bằng, hai ngôn ngữ. Ở đây, cũng phải ghi nhận một thực tế hiển nhiên là từ năm 1991, từ khi Ukraina độc lập, có một quá trình ‘‘Ukraina hóa’’ thực sự, có nghĩa là Ukraina ngày càng có xu hướng trở thành một ngôn ngữ chủ yếu trong lĩnh vực chính trị, hành chính, cũng như trong đời sống hàng ngày. Điều này tất nhiên là phụ thuộc vào các chính sách ngôn ngữ (khuyến khích tiếng Ukraina), một quá trình đã khởi sự từ lâu đời, nhưng được tăng tốc kể từ hai thập niên nay.
Hơn hai mươi năm sau khi Ukraina khẳng định nền độc lập, quá trình phổ biến tiếng Ukraina đến các khu vực người Ukraina nói tiếng Nga (và người Nga sinh sống tại Ukraina), dường như vẫn vấp phải nhiều trở ngại. Cuộc thay bậc đổi ngôi để tiếng Ukraina, từ chỗ là một tiếng nói thứ hai trở thành ngôn ngữ quốc gia duy nhất, vẫn là một quá trình chưa hoàn tất.
Hiện tượng song ngữ tại Ukraina không giống với tình trạng song ngữ tại các quốc gia như Bỉ, Thụy Sĩ hay Canada, nơi có sự tồn tại các cộng đồng ngôn ngữ tương đối bình đẳng, mà việc nắm vững hai hay nhiều ngôn ngữ có thể mang lại một lợi thế văn hóa vững chắc. Tình trạng song ngữ của Ukraina giống nhiều hơn với nhiều quốc gia vùng đệm giữa các đế chế, hay vốn từng là một bộ phận hoặc từng phụ thuộc chặt chẽ vào một đế chế hùng mạnh, như các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ hoặc các xứ « tự trị » tại Trung Quốc hiện nay.
Trên một nền tảng xã hội, văn hóa và chính trị, nơi tiếng Nga đã từng được toàn dân sử dụng như ngôn ngữ chính, việc đưa tiếng Ukraina trở thành ngôn ngữ quốc gia phải đối mặt với nhiều thách thức hết sức lớn. Theo một số nhà nghiên cứu, Hiến pháp 1996 chính thức hóa vị thế của tiếng Ukraina, nhưng chưa chỉ rõ cương vị của tiếng Nga, gây trở ngại cho việc xác lập quy chế cho tiếng Nga, đặc biệt tại các vùng mà người bản ngữ tiếng Nga chiếm đa số hay số đông. Vấn đề vị trí nào cho tiếng Nga tại Ukraina, đặc biệt tại khu vực miền Đông và miền Nam
(những nơi người bản ngữ tiếng Nga chiếm đa số hoặc là một thiểu số lớn), những nơi xung đột đã bùng nổ hoặc có thể bùng nổ, là câu hỏi lớn tiếp tục ám ảnh chính giới Ukraina.
Những biến cố đang diễn ra cho thấy, tương lai cho các giải pháp thống nhất - hòa hợp về ngôn ngữ và chính trị của nước Cộng hòa Đông Âu non trẻ dường như càng trở nên bất trắc trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc Đại Nga dâng cao.
Là một văn phòng dịch thuật công chứng chuyên nghiệp và uy tín chúng tôi đã có 15 năm kinh nghiệm dịch đa ngôn ngữ, không có thứ tiếng nào mà Dịch thuật Chuẩn phải cúi đầu, hãy lựa chọn chúng tôi khi bạn cần dịch thuật nhé.
