"Thế giới đang thay đổi. Tôi cảm thấy nó trong nước. Tôi cảm thấy nó trong đất. Tôi ngửi thấy nó trong không khí. Rất nhiều thứ đã mất; không một ai còn nhớ đến nó.~Galadriel
Thế giới đang thay đổi. Trước hết, nó đang ngày càng nóng hơn. Băng đang tan chả, biển đang rộng hơn. Và không chỉ động vật và thực vật gặp nguy hiểm. Cuộc sống của con người và nhà cửa cũng bị đe dọa. Nền văn hóa và ngôn ngữ, trải dài hàng nghìn năm nay có thể sẽ sớm biến mất mãi mãi, cùng với các vùng đất và hệ sinh thái đã duy trì chúng.
Biến đổi khí hậu đã làm ngôn ngữ mất đi như thế nào ? Những ngôn ngữ và nền văn hóa nào đang có nguy cơ bị đe dọa cao nhất ? Và những gì, nếu bất cứ điều gì, có thể được thực hiện?
Sự biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến nguy cơ tuyệt chủng của ngôn ngữ như thế nào ?
Biến đổi khí hậu phải làm gì với sự mất đi của ngôn ngữ? Rất nhiều điều, khi nó xảy ra.
Lối sống truyền thống biến mất.
Trước hết, thay đổi khí hậu đang phá vỡ lối sống truyền thống của người dân bản địa trên thế giới.
Ví dụ, hãy xem xét những người Inuit ở Greenland. Tiếng Greenland chứa nhiều từ có liên quan đến từng mô hình thời tiết cụ thể. Điều gì xảy ra khi những hình mẫu quen thuộc thay đổi?
Hãy xem Katie Yoder viết trong Grist, trong tiếng Greenland
"Một từ duy nhất, isersarneq, giao tiếp giống như: "Đây là một cơn gió trong vịnh hẹp nó đến từ biển và có thể làm bạn khó trở về nhà, nhưng một khi bạn ra khỏi vịnh hẹp, thời tiết lại đẹp"
Nhưng gần đây, những cơn gió thay đổi và trở nên không thể lường trước được, những quy luật này đang dần biến mất."
Ngoài ra, không chỉ có Greenland. Ngay cả trong những phần lạnh nhất của Siberia, biến đổi khí hậu đang phá vỡ lối sống truyền thống. Ví dụ, Viliui Sakha, một nhóm người bản xứ sống bằng nghề chăn ngựa và bò, kể một câu chuyện về "con bò mùa đông". Con bò giữ cái lạnh trong mùa đông, cho đến khi mùa xuân tới.Theo nhà nhân chủng học Susan Crate, mùa đông ấm hơn đã khiến những người già phải đặt câu hỏi liệu con bò có quay trở lại vào năm sau.
Truyền thuyết kể rằng những con bò của mùa đông giữ lạnh cho mùa đông, sẽ mất đi cái sừng đầu tiên của mình vào cuối tháng Giêng, khi cái lạnh bắt đầu được thay thế bằng sự ấm áp; sau đó cái thứ hai sẽ tan ra vào cuối tháng Hai, và cuối cùng, vào cuối tháng Ba, anh ta sẽ mất đi cái đầu, như vậy mùa xuân chắc chắn đã đến. Có vẻ như rằng bây giờ cùng với sự ấm lên, có lẽ con bò của mùa đông sẽ không còn nữa.
Như cách lối sống truyền thống tan biến, ngôn ngữ thường biến mất cùng với chúng.
Di cư và môi trường
Các nhà khoa học nghĩ rằng sự thay đổi khí hậu sẽ khiến một số khu vực hoàn toàn không có người ở. Những hòn đảo thấp sẽ trở nên đặc biệt nguy hiểm. Điều gì sẽ xảy ra với những người sống trong khu vực này bây giờ? Họ sẽ trở thành "người di cư môi trường", buộc phải để lại nhà cửa của họ ở đằng sau. Nó rất có thể cũng có nghĩa là để lại cả ngôn ngữ của họ.
Mất đa dạng sinh học
Biến đổi khí hậu chỉ là một trong nhiều yếu tố làm các loài trên thế giới bị tuyệt chủng. Nhưng nó có khả năng trở thành một yếu tố làm thế giới ấm hơn.
Những gì hiện có thể làm với nguy cơ ngôn ngữ bị đe dọa? Có một kết nối có thể chứng minh giữa đa dạng sinh học và đa dạng ngôn ngữ. Ví dụ, New Guinea không chỉ là đất nước với hầu hết các ngôn ngữ trên Trái đất. Nó cũng là một trong những quốc gia đa dạng nhất trên thế giới.
Không ai là hoàn toàn chắc chắn lý do tại sao. Nhưng nhà nghiên cứu Jonathon Loh chia sẻ một số giả thuyết trong một bài viết năm 2014 trên tờ The Guardian:
"Vùng đất có tính đa dạng cao, nhất là rừng nhiệt đới, luôn luôn được biết đến với sự đa dạng về ngôn ngữ cao, trong khi lãnh nguyên và sa mạc có tính đa dạng thấp, "Loh nói."Có thể trong một số cách mà đa dạng sinh học cao hơn là khả năng hỗ trợ đa dạng văn hóa. Lời giải thích có vẻ có cả sự đa dạng sinh học và văn hóa phụ thuộc vào các yếu tố môi trường tương tự như nhiệt độ và lượng mưa
Trong thực tế, ít nhất là một nửa số ngôn ngữ của New Guinea đang bị đe dọa tuyệt chủng.
Vùng đất đang gặp nguy cấp, nguy cơ tuyệt chủng ngôn ngữ
Các nền văn hóa (và ngôn ngữ) có nhiều nguy cơ biến đổi khí hậu đang nằm chủ yếu ở Bắc Cực, nơi lối sống truyền thống phụ thuộc vào mùa đông lạnh, và ở các khu vực ven biển trũng thấp bị đe dọa bởi mực nước biển dâng.
Vanuatu
Bạn có biết rằng Vanuatu nhỏ bé là một trong những quốc gia đa dạng ngôn ngữ nhất trên thế giới ? Nói chung, mọi người đều nói hơn một trăm ngôn ngữ bản địa khác nhau. Tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Bislama quốc gia cũng được nói trên các hòn đảo. Nhưng nhà của họ đang bị đe dọa từ sự kết hợp của nước biển dâng, bão nhiệt đới dữ dội hơn và chuyển đổi mảng kiến tạo.
Đảo Marshall
Ngôn ngữ Marshallese giúp đoàn kết quốc gia Nam Thái Bình Dương này. Nhưng mọi người đang rời đảo với số lượng kỷ lục do mực nước dâng cao gây ra lũ lụt và ô nhiễm nguồn nước uống. Hiện nay, Marshallese có 55.000 người khỏe mạnh nói tiếng này. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu tất cả mọi người chuyển đi? Hầu hết những người di cư Marshallese dừng lại ở Mỹ. Hậu duệ của họ có lẽ sẽ nói tiếng Anh. Như nhà nhân chủng học Peter Rudiak-Gould ghi chú trong Grist:
"Chắc chắn rằng nếu bạn không nói tiếng Marshallese, bạn không thực sự là một người Marshallese. Các nền văn hóa không thể tồn tại mà không có ngôn ngữ."
Tuvalu
Những hòn đảo chỉ có khoảng 4,6 mét trên mực nước biển tại điểm cao nhất của chúng. Rõ ràng, mực nước biển dâng cao là một mối quan tâm. Trong thực tế, khi New Zealand tổ chức tuần ngôn ngữ Tuvalu trong năm nay, họ tập trung vào biến đổi khí hậu và nước biển dâng.
Papua New Guinea
New Guinea có hơn 850 ngôn ngữ, nhiều nhất trong một quốc gia. Tuy nhiên, hơn một nửa trong số những ngôn ngữ đang bị đe dọa. Mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu đã ở trên bờ vực diệt cộng đồng hòn đảo nhỏ bé của Takuu Atoll ... cùng với ngôn ngữ độc đáo và văn hóa.
Kiribati
Ngoài bị đe dọa bởi mực nước biển dâng cao, các vị tổng thống của Kiribati nhỏ bé dự đoán hòn đảo này sẽ không thể ở được trong vòng 60 năm tới.
Greenland
Greenland có khoảng 60.000 người bản ngữ. Nó chỉ là ngôn ngữ chính thức của Greenland. Điều đó nói rằng, UNESCO vẫn liệt kê nó như là "dễ bị tổn thương." Văn hóa truyền thống của Greenland đang bị đe dọa không chỉ bởi sự nóng lên nhiệt độ và băng tan chảy. Khi băng tan chảy, tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ và khí đột nhiên trở nên dễ tiếp cận. Bởi vì điều này, Greenland đã thu hút sự chú ý của các công ty dầu khí lớn.
Sakha Republic
Cộng hòa Sakha của Nga là nhà của Viliui Sakha. Mùa đông ấm áp và ẩm ướt đã phá vỡ lối sống truyền thống của họ. Lũ lụt trên diện rộng gây ra khó khăn để làm trang trại vào mùa xuân. Trong khi đó, sự thay đổi khí hậu khiến động vật hoang dã quen thuộc bỏ đi.
Có quá nhiều nền văn hóa và ngôn ngữ bị đe dọa ít nhất một phần do biến đổi khí hậu để liệt kê ở đây. Trong thực tế, danh sách này chỉ gãi bề mặt.
Chúng ta có thể làm gì ?
Chúng ta có thể làm gì để bảo vệ nền văn hóa và ngôn ngữ bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu?
Đầu tiên, chúng ta phải thừa nhận rằng điều này không chỉ về biến đổi khí hậu. Có một xu hướng cho thấy nền văn hóa bản địa như "đóng băng trong thời gian", nhưng họ thực sự khá thích nghi. Làm thế nào để chúng ta cho phép chúng thích nghi mà không làm mất tính độc đáo và từ bỏ ngôn ngữ của họ?
